Σοβιετική Ένωση ο ΒΠΠ έχει τελειώσει, δεκαετία του 50, η ανόρθωση ενός Έθνους, ο αγώνας ενός συστήματος να επιβιώσει. Ο νεαρός Βλαντιμίρ Κατούτσκοφ, ξεκινά την επαγγελματική καριέρα του, ως λογοκριτής στην Επίσημη Υπηρεσία λογοκρισίας, Γκλαβλίτ. Την εποχή της παντοκρατορίας του έλεγχου των ιδεών στη χώρα της ‘"Ελευθερίας" , ο νέος και ιδεαλιστής, Κατούτσκοφ θέλει το απλό. Να κρατήσει τον Σοσιαλισμό καθαρό από τα μιάσματα των ρεβανσιστών, αντιδραστικών κτλπ λογοτεχνών, που προωθούν αντιδραστικές ιδέες, ρεφορμιστικές ή ανατρεπτικές και λοιδορούν τον Σοσιαλισμό που ευαγγελίζεται ο πατερούλης Στάλιν. Με το πάθος του ζηλωτή, αρχίζει μια καριέρα, σε μια γκρίζα υπηρεσία, που αναδεικνύει το μεγαλείο της γραφειοκρατίας, την διαπλοκή με την KGB και τον απόλυτο έλεγχο που ονειρεύτηκε , αν και αποτυχημένα, ο Στάλιν. Ένα μοντέρνο 1984, πραγματικό αυτή τη φορά.
Ο Πάβελ Γκολτσένκο, ήθελε να γίνει σκηνοθέτης. Κατάφερε με τους βαθμούς του, να γίνει μηχανικός προβολής ταινιών. Αγαπά τον κινηματογράφο και προβάλει τις προς έγκριση ταινίες στην νομενκλατούρα του κόμματος. Δεν διαφωνεί, δεν συμφωνεί, δεν αντιδρά, Αγαπά την κινούμενη εικόνα ,τα καρέ, τη φωτογραφία, τις φωτοσκιάσεις και τα χρώματα των ταινιών. Αντικρίζει με δέος την πρώτη δουλειά του Ταρκόφκσι. Συγκινείται από τον στρατευμένο Σοβιετικό κινηματογράφο και λατρεύει διαμαντάκια, που η λογοκρισία θάβει στις αρχειοθήκες.
Μία τυχαία γνωριμία των δύο νέων .Μπίρα, κολυμβητήριο και συζητήσεις για την τέχνη. Ο καθένας τους παιδί του πολέμου. Η μοναξιά και η απογύμνωση της ΕΣΣΔ από τον πόλεμο, έχει ρίξει τη σκιά της στην μεταπολεμική Ρωσία. Η μητέρα του Κατούτσκοφ, αγαπά τους απαγορευμένους συγγραφείς, την Αχμάτοβα. Σε αντίθεση με τη Δύση, εδώ η μεγαλύτερη γενιά ,προκαλεί και πικάρει την νεότερη. Ο συντηρητισμός και η υποταγή στο κόμμα των νεότερων, εξοργίζει όσους πέρασαν το καμίνι της επανάστασης και του ΒΠΠ με τις ανάλογες απώλειες. Όμως τα πράγματα αλλάζουν. Κάποιοι αφυπνίζονται . Σκέπτονται έξω από τη νόρμα. Ασκούν κριτική Μιλάνε και κινούνται εκτός της καθιερωμένης κομματικής γραμμής. Ο Γκολτσένκο, ανακαλύπτει τον έρωτα, που θα αποδειχτεί δίχως ανταπόκριση αλλά και την πραγματική του κλίση, την φωτογραφία. Την μοναδική αγάπη, που δεν θα τον προδώσει. Ο Κατούτσκοφ μέσα από την επαφή του με την απαγορευμένη λογοτεχνία, θα αφυπνιστεί, Αλλά μέσα από την επαφή του με την λογοκρισία και τους διατεταγμένους σε κομματική υπηρεσία λογοτέχνες και τις εσωκομματικές ίντριγκες, θα απομακρυνθεί από το Κόμμα, δίχως να μπορεί να φτάσει και στο άλλο άκρο της μητέρας του, που αναζητά τη χαμένη ελευθερία της σκέψης και των λέξεων σε κακοτυπωμένα βιβλία, που έχουν εξοριστεί στην βιβλιοθήκη απαγορευμένων τίτλων της Γκλαβλίτ.
Δύο ήρωες, που αναζητών τον εαυτό τους, μέσα σε μια εποχή που ο κόσμος από την μεταπολεμική χαρά, οδηγείται στον ψυχρό πόλεμο. Η ΕΣΣΔ του Στάλιν, γνωρίζει μικρό διάστημα ηλιοφάνειας και ελευθερίας με την άνοδο του Χρουτσώφ στην εξουσία. Οι ζωές όλων αλλάζουν. Διαφοροποιούνται. Λίγο πιο ελεύθερες ή λίγο πιο ιδιωτικές. Ο Χρουτσώφ εκπαραθυρώνεται. Ο Μπρέζνιεφ επαναφέρει τη χώρα στη σιδηρά πειθαρχία. Ο Κατουτσκοφ, ανεβαίνει στην ιεραρχία, λοιδορεί, καρφώνει, ανελίσσεται. Στήνει παγίδες, υποστηρίζει προς ίδιον όφελος την δημοσίευση περιοδικών που ξεφεύγουν από το ραντάρ της λογοκρισίας, αλλά όχι και της KGB . Γνωρίζει τον έρωτα σε μια γυναίκα, φαινομενικά, ψυχρή, αδιάφορη, απογοητευμένη.. Η ΕΣΣΔ αλλάζει. Οι ήρωες, επιβιώνουν, μεγαλώνουν, κινούνται, ανιστέκονται, εμπλέκονται σε μια σειρά τυχαίες πράξεις, εξαιτίας των οποίων μπαίνουν στο μικροσκόπιο της KGB .Παρακολουθούνται, δέχονται παρατηρήσεις, φυλακίζονται σε ψυχιατρεία, καθαιρούνται. Η χώρα αλλάζει. Ο κόσμος αλλάζει. Ο έλεγχος μεγαλώνει, αλλά μαζί του και η αντίδραση, από ανθρώπους που απελευθερώνονται μέσα από την τέχνη. Κάποιοι πληρώνουν το τίμημα. Ουγγαρία, Τσεχία, επαναστάσεις εναντίων των Σοβιετικών. Αιματηρές καταστολές. Η διάρρηξη των σχέσεων με το κόμμα των δύο ηρώων και της παρέας τους. Ζουν στο περιθώριο, διαβάζουν απαγορευμένη λογοτεχνία που κυκλοφορεί σε αντίγραφα με τη χρήση καρμπόν. Ο κόσμος αλλάζει. Η Εξουσία του λαού για το λαό, δεν δέχεται παρεκκλίσεις. Ο Κατουτσκοφ, γνωρίζει την ευτυχία στην εγκυμοσύνη της γυναίκας του, την απώλεια και το σκοτάδι. στο θάνατο της Ο φίλος του, πρώην πλέον τρόφιμος σε ψυχιατρείο ,εγκλεισμένος εκεί για σωφρονισμό, αναζητά την λήθη στο ποτό. Οι λέξεις συνεχίζουν να κινούνται υπόγεια και παράνομα σε περιοδικά και ανθρώπους, αλλά δεν ενδιαφέρουν πλέον κανέναν.
Η κόρη του υποδιευθυντή της KGB είναι ο συνδετικός κρίκος με το μέλλον. Αρνείται την ταξική/κομματική θέση/κληρονομιά της, εκνευρίζοντας τον φανατικό Κομματικό στέλεχος, πατέρας της. Αναδημιουγεί την εικόνα της στην Γκλαβλιτ. Μοιράζεται το πικρόχολο χιούμορ κατά της αυταρχικής εξουσίας με τον Κατούτσκοφ. Αναζητεί τη θέση της στην ΕΣΣΔ του Γκορμπατσώφ και του Γιέλτσιν. Βλέπει την πολυπόθητη αλλαγή, να είναι νέες ουρές στα σούπερ μάρκετ, προς όφελος αυτή τη φορά των ολιγαρχών. Μπορούν πλέον να μιλάνε ελεύθερα, αλλά με τα τρόφιμα σε μόνιμη ανεπάρκεια. Καταλύτης σε δύο ζωές που καταστράφηκαν από την αγάπη τους για την ελευθερία, δίχως την επαναστατικότητα, των ηρώων των μεγάλων μυθιστορημάτων, η μητέρα του παιδιού-κόρη του πρώην υπαρχηγού της KGB, στον καιρό της Περεστρόικα, πυροδοτεί την εκ νέου επαφή των πρώην φίλων. Μια προδοσία, ένας άνδρας που άφησε τον φακό της φωτογραφικής μηχανής για να ακολουθήσει τον δρόμο για το ψυχιατρείο, δίχως να μιλήσει, να καταδώσει. Ένας άλλος άνδρας που άσκησε κριτική στο καθεστώς με τα κείμενα του, δίχως να αναλάβει ποτέ την ευθύνη των πράξεων του, σαν εφηβική φάρσα. Αναζήτησε τον παλαιό του φίλο, δίχως το θάρρος να ζητήσει συγγνώμη. Η Ρώσικη ψυχή, γεμάτη βότκα, ενοχές, θυσία και ανάταση, φόβο και πικρό γέλιο. Ντοστογιέφσκι και Τσέχωφ στο ίδιο σανίδι, μιας θεατρικής παράστασης, με θέμα μια χώρα που αλλάζει, με τις παθογένειες αναλλοίωτες.
Η Ρωσία είναι πια εδώ, η ΕΣΣΔ έχει χαθεί. Το παλιό κολυμβητήριο που έγινε στη θέση της Εκκλησίας, έγινε πάλι Μητρόπολη. Οι άνθρωποι συνεχίζουν, χάνονται αφήνοντας γραμμένες σελίδες να θυμίζουν την παρουσία τους σε καιρούς που οι λέξεις τρομοκρατούσαν. Ο Κατούτσκοφ, θρηνεί την μητέρα του, που τόλμησε να ασπαστεί την απαγορευμένη λογοτεχνία, την Εκκλησία, να ζήσει. Όμως το βάρος το δικό του, συναντά αυτό του Γκολτσένκο. Ο άθελα του θύτης, ο εν γνώσει του θύμα, οι δύο όψεις μιας ΕΣΣΔ, που σε πείσμα των καιρών και των καταστάσεων θυσίασε τις μεταπολεμικές γενιές στο όνομα ενός Σοσιαλιστικού οράματος, που για να επιτύχει και μέχρι να πετύχει, έδωσε σε όλα το γκρι χρώμα της νόρμας και της υποταγής στο σύνολο.
Ο Greveillac γράφει ένα μυθιστόρημα χαρακτήρων, που δένει ρεαλιστικά με την πραγματικότητα και τις ιστορικές αλλαγές της ΕΣΣΔ από την μεταπολεμική Σταλινική περίοδο μέχρι την Περεστρόικα. Πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα, συνθέτουν το σκηνικό ενηλικίωσης, ωρίμασης και θανάτου των κεντρικών ηρώων. Πιστοί στις προσωπικές τους επιλογές, επιβιώνουν, καταδίδουν ή θυσιάζονται, για χάρη ιδανικών που παραμένουν αδρά, πανανθρώπινα, υπεράνω του κόκκινου φασισμού. Σε μια λεπτή κριτική των αδυναμιών του Κομμουνισμού στην μητρόπολη του, ο Greveillac αντιπαραθέτει την τέχνη, την αγάπη, την δημιουργία μπροστά στην ισοπέδωση της μάζας, τον φανατισμό και τον νεποτισμό των κομματικών αξιωματούχων. Όμως τολμά να φτάσει σχεδόν ως το σήμερα, στην αρχή της ανατολής της Ρωσίας των ολιγαρχών, για να μας θυμίσει οτι ο κόσμος κάνει κύκλους και να επικεντρωθεί στην ουσία του βιβλίου. Την μοναξιά, το θάρρος, την ελπίδα, το βάρος των προσωπικών επιλογών , το όνειρο που όταν σβήσει, η ζωή γίνεται άνευρη, άνοστη και σιωπηλή. Με θαμπά χρώματα και φωτοσκιάσεις ρωσικής αγιογραφίας, οι "Κόκκινες ψυχές"’ είναι ένα βιβλίο ιστορικής μυθοπλασίας, που σε τραβά να βυθιστείς στα σπλάχνα μιας χώρας που αλλάζει, συνθλίβοντας τους ανθρώπους και το όνειρο της ελευθερίας, μέχρις ότου η αλλαγή, στο τέλος του 20 ου αιώνα, να δείξει την ματαιότητα του αγώνα. Γιατί η πραγματική ελευθερία είναι η φλόγα μέσα μας, όπως διαπιστώνει με βαρύ τίμημα, ο ένας εκ των δύο κεντρικών χαρακτήρων του βιβλίου. Αυτός που έζησε με τον εαυτό του. Ο άλλος είναι μια εικόνα γνώριμη για τους περισσότερους μας, στον καθρέφτη. Ο άνθρωπος των συμβιβασμών και των εν γνώσει του πράξεων, που το βάρος τους σηκώνουν άλλοι.
Η Μόσχα είναι το σκηνικό για μια ιλαροτραγωδία, βαθιά ποτισμένη με το Ρώσικο πνεύμα, που δεν μπόρεσε να λυγίσει κανένα ταξικό σύστημα. Μαγευτικά σκοτεινό, απαισόδοξα ,αισιόδοξο, ένα ανθρώπινο βιβλίο, για ένα απάνθρωπο σύστημα, σε μια χώρα με ανθρώπους που μπορεί να έσκυψαν το κεφάλι, αλλά δεν έπαψαν να ονειρεύονται, ακόμη και αν το αύριο δεν ήταν αυτό που έλπισαν.
Comments